Gà Asil
THÔNG TIN CHUNG
Giới thiệu
Gà Asil được thuần dưỡng ở tiểu lục địa Ấn Độ và có lẽ là giống gà chọi cổ xưa nhất thế giới. Bằng chứng khảo cổ sớm nhất về chọi gà được phát hiện ở thung lũng Indus (ngày nay là Pakistan nhưng thuộc lãnh thổ Ấn Độ cho đến 1947). Việc tìm hiểu về gà Asil không dễ dàng. Đây là giống gà được thuần dưỡng ở tiểu lục địa Ấn Độ. Ngày nay, vùng đất này bao gồm nhiều quốc gia như Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka. Đây là quê hương của nhiều chủng tộc và nền văn hóa khác nhau. Việc tìm hiểu các tên địa phương và mô tả thực sự phức tạp bởi riêng Ấn Độ thôi cũng có đến 21 ngôn ngữ bản địa và trên 200 phương ngữ. Đôi khi thông tin là hết sức trái ngược. Do đó việc so sánh và phân tích các thông tin này là điều cần thiết. Người chơi gà Asil ở khắp nơi trên thế giới là những nguồn thông tin giá trị nhất. Cộng đồng Asil Quốc tế (AIC) nỗ lực cung cấp những thông tin hữu ích để giúp người chơi gà Asil ở khắp nơi bảo tồn giống gà chọi này cùng với tiêu chuẩn lai tạo phù hợp.
Tên gọi –Asil, Assel hay Asli?
Tên của giống gà có thể được viết theo nhiều cách khác nhau cũng như có nhiều tên gọi ở Ấn Độ và các quốc gia lân cận. Điều này dĩ nhiên bắt nguồn từ sự phức tạp của các ngôn ngữ bản địa ở Ấn Độ. Ý nghĩa của các từ Asil, Aseel hay Asli là “giống thuần” hay “dòng thuần”. Nó bắt nguồn từ ngôn ngữ Ả Rập-Ba Tư. Trước khi bị Hồi giáo xâm chiếm, gà Asil và các biến thể của nó chỉ được biết đến trong nội địa dưới tên gọi địa phương. Làm thế nào mà chúng được gọi là Asil, Aseel hay Asli? Câu trả lời nằm ở lịch sử của Ấn Độ (bao gồm Pakistan và Bangladesh). Từ thế kỷ thứ 7, phần lãnh thổ phía bắc Ấn Độ (và Pakistan) dần rơi vào tay người Hồi. Sự xâm lấn của Hồi giáo ở miền bắc bắt đầu từ triều đại Turkish-Afghani Ghaznavid. Kết quả dẫn đến sự thành lập của triều đại Hồi giáo Mughal vào năm 1707! Hồi giáo du nhập ảnh hưởng của ngôn ngữ Ả Rập – Ba Tư vào văn hóa và xã hội Ấn Độ. Do đó cái tên Asil, Aseel hay Asli nhất định bắt nguồn từ tầng lớp Hồi giáo cai trị. Từ đó, Asil được toàn bộ các địa phương Ấn Độ sử dụng.
Phân loại
Theo tôi, giống gà Asil có thể phân làm hai loại chính, loại nhỏ Reza (ở một số quốc gia phương Tây, người ta gọi một cách không chính xác là Rajah) và loại lớn Asil (ở một số quốc gia phương Tây, người ta gọi là Kulang Asil). Như đã nói ở trên, tên gọi khác nhau tùy theo nhà lai tạo ở vùng nào Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Li Băng, Afghanistan, Nga (vùng Káp-kaz) và các nước vùng Trung Á (Turkmenistan, Tajikistan, Uzbekistan, Dagestan .v.v). Cũng tồn tại những cách phân loại khác. Độc giả nên phân tích những thông tin ở đây để tự rút ra kết luận. Lưu ý: một số nguồn ở trong và ngoài Ấn Độ còn đề cập đến một loại Asil thứ ba, gọi là Asil trung bình hay “Calcutta Asil”. Tuy nhiên, không có bằng chứng hỗ trợ cho quan điểm này.
Màu sắc
Các tên gọi màu sắc bao gồm Sonatol, Jawa, Amir Ghan, Kaptan (Kalkatiya) chủ yếu được dùng ở bên ngoài Ấn Độ và là những tên gọi từ thời cựu tiểu vương Oudh. Sự xuất hiện của quân đội Anh và vị “Nawab” (tiểu vương Hồi giáo) trung thành biến vùng này thành một vị trí trọng yếu. Đó là căn cứ của người Anh và địa hình hiểm trở của vùng này được thể hiện bởi họa sĩ Herbert Atkinson (hãy xem các tác phẩm của ông) và các chiến hữu vốn có vai trò như là nhân viên hoặc thanh tra trong khu vực. Ngày nay, tiểu quốc cổ được gọi là Awadh và thuộc về bang Uttar Pradesh (với các thành phố nổi tiếng Lucknow và Allahabad). Người Ấn, Pakistan, Bangla và Sinhala gọi tên theo màu (chẳng hạn Zardi = vàng, Lakha = đỏ, Kala hay Kali = đen, Naila = xám [blue] .v.v) hay tên liên quan đến những đặc điểm riêng (chẳng hạn Jangli = hoang dã, Kalkatiya = cựa đen) hoặc thậm chí theo tên địa phương (chẳng hạn Amroha, Mianwali, Rampur .v.v).
Reza Asil
Reza là loại gà Asil dưới 3 kg. Loại Asil này phổ biến trên toàn thế giới nhờ sách vở và bài viết của các chuyên gia như Herbert Atkinson, Siran và Paul Deraniyagala ở Sri Lanka và Carlos Finsterbusch ở Chile. Reza Asil theo các tài liệu cũ (phương Tây) lại chia thành nhiều dòng: (Amir) Ghan, Sonatol, (Siyah) Rampur, Kalkatiya (Kaptan) và Jawa. Những dòng này đều được nhận dạng theo màu sắc! Ý nghĩa theo thứ tự là: điều, điều nhạt, ô, điều bông (speckled red) và chuối. Ngày xưa (thời thuộc địa) những màu khác như nhạn, bông (spangle) .v.v bị coi là pha tạp. Theo Herbert Atkinson, Asil thuần không được nặng quá 3 kg. Ngày nay, những tên hay dòng “cổ điển” mà Atkinson đề cập đều ít nhiều bị quên lãng. Những ai có chút kinh nghiệm lai tạo đều hiểu rằng sau vài thập kỷ dòng gà sẽ bị suy dần cho đến biến mất. Lưu ý: dân địa phương ở Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka chỉ biết đến loại Reza Asil thông qua tên gọi ở địa phương mình (xem ở trên).
Reza Asil lai tạo bởi Mullapudi Narendranath (Ấn Độ)
Kulang Asil (Bắc và Nam Ấn)
Việc phân loại Kulang Asil thật sự rắc rối. Trong các tài liệu về gà chọi ở phương Tây, chẳng hạn như cuốn "Cockfighting all over the World" (1938) của Carlos Finsterbusch, bao gồm những biến thể sau: Hyderabad, Calcutta và Madras. Các chuyên gia Asil ở nội địa sử dụng phương pháp phân loại hiện đại hơn. Loại Asil lớn con được chia thành các biến thể sau: Bắc Ấn, Nam Ấn và Madras. Các biến thể Bắc và Nam Ấn không khác nhau mấy. Chỉ khác kiểu mồng, hình dạng mỏ và thân (chẳng hạn: Bắc Ấn = mảnh mai hơn, Nam Ấn = cơ bắp hơn), tuy nhiên Madras Asil lại khác một cách đáng kể. Chúng có dáng thấp, đô con và nặng xương hơn. Biến thể này được phát hiện ở cực nam Ấn Độ, bang Tamil Nadu. Ở nội địa, gà Asil đạt từ 4 đến 6 kg. Kulang Asil ở bên ngoài và các nước láng giềng thường từ 4.5 đến 5.5 kg. Có lẽ khác biệt trọng lượng là do điều kiện nuôi dưỡng mỗi nơi mỗi khác.
Kulang Asil (Nam Ấn) lại tạo bởi Mullapudi Narendranath (Ấn Độ)
Kulang Asil (Bắc Ấn) lai tạo bởi Wilem van Ballekom (Hà Lan)
Madras Asil lai tạo bởi Mullapudi Narendranath (Ấn Độ)
Gà Malay – Một biến thể Kulang Asil
Gà Malay vốn được người phương Tây coi như một giống riêng, chẳng qua là một biến thể Kulang Asil mà thôi. Chẳng có giống Malay nào ở Malaysia. Đặc điểm tương tự như loại Asil lớn con ở Nam Ấn (các bang Kerala và Tamil Nadu). Chúng cũng có dáng cao và mồng trích. Ngày nay, bất cứ ai trưng ra một con gà Nam Ấn thì người phương Tây phải hiểu rằng đó cũng là giống gà Malay mà thôi. Một số cũng được gọi là “Desi” và pha với các giống gà địa phương (không phải gà chọi). Gà Malay ở Ấn Độ cao đến 85 cm và nặng từ 4.5 đến 6 kg.
Gà Malay ở bang Kerala
Các biến thể Asil (râu, mào, mã lại và mồng lá)
Gà Asil cũng có nhiều biến thể hiếm. Chúng là Asil ria (bearded), mào (tassel), mã lại và mồng lá (single crested). Ở nội địa, những biến thể hiếm này nổi tiếng về lối đá, nhất là gà mồng lá. Chúng rất nhanh lẹ và cực kỳ hung dữ.
Asil râu (xuất xứ Iran) của Konstantin Ticipidis (Nga)
Asil mồng lá còn gọi là “Bihaingam” lai tạo bởi Nadeem (Pakistan)
Kulang Asil mào lai tạo bởi Mullapudi Narendranath (Ấn Độ)
Madaroo Asil (mã lại) lai tạo bởi Asad Fareed (Pakistan)
Gà tre Asil
Gà tre Asil (bantam) được lai tạo từ cuối thế kỷ 19 bởi một nhà lai tạo người Anh tên là William Flamank Entwisle. Giống gà trở nên rất thịnh hành vào thời đó nhưng sau một vài thập kỷ, sự háo hức mất hẳn. Gà tre Asil xuất hiện trong Tiêu chuẩn Gia cầm Hà Lan vào năm 1920 với một loạt biến thể màu. Cho đến tận những năm 1980 không ai còn nghe nói gì đến chúng. Một nhà lai tạo người Bỉ tên là Willy Coppens tái tạo lại chúng bằng chất liệu Ko Shamo, gà tre Ấn và Reza Asil. Sau khi xuất hiện một cách thành công, các nhà lai tạo người Đức như Andreas Niehsen và Hartmut Vieregge tục công trình, điều dẫn đến việc giống gà được Tiêu chuẩn Gia cầm Đức công nhận. Giống gà cũng được tái giới thiệu sang Hà Lan và Anh. Ngày nay, gà tre Asil rất phổ biến và được lai tạo với nhiều biến thể màu khác nhay. Trọng lượng tối đa là 750 g.
Gà tre Asil lai tạo bởi Willem van Ballekom (Holland)
TIÊU CHUẨN ASIL
Câu lạc bộ Asil Calcutta, Ấn Độ
Vào thời điểm viết bài (tháng 10/2007) chỉ có một câu lạc bộ Asil duy nhất ở Ấn Độ. Câu lạc bộ ở thành phố Calcutta, bang Bengal, miền bắc Ấn Độ. Hàng năm, những chiến binh hay nhất được tuyển chọn từ một chuỗi giải đấu (cựa sắt). Đến giải cuối cùng, những con đoạt giải được công bố. Một thành viên của câu lạc bộ, Imtiaz Qasem, khẳng định rằng những thông tin được cung cấp bởi Herbert Atkinson là chính xác.
Những thông số tiêu chuẩn gà Asil dưới đây xuất hiện trong một văn bản viết vào thế kỷ thứ 19 và được chúng tôi tuân thủ một cách nghiêm ngặt ở Calcutta (tức Murgh-Nāma hay “Đấu Kê Trích Lục” được viết bởi tiểu vương Rampur vào năm 1883).
MỎ – Ngắn, dày, mạnh, màu ngà và ngậm chặt. Mỏ trên phải thẳng.
MẮT – Sáng, hơi long lanh, giác mạc trắng và như ngọc trai, mí mắt hình ô-van, giác mạc vàng hay vằn tia máu ở một số cá thể.
MỒNG – Dâu hay dâu ba khía, ngắn, dày và thấp (trừ dòng mồng lá "Bihangam").
TÍCH – Triệt tiêu hoàn toàn (ngoại trừ dòng mồng lá "Bihangam"). Mặt và tai đỏ.
ĐẦU – To và hơi dài giống như cầy mangut (mongoose), xương cằm và gò má rộng, rất ít mỡ, da cứng, hầu (throat) không nhô và càng ít nọng càng tốt, lông bờm mọc thấp, mặt trước mọc dưới hầu.
CẦN – Chiều dài từ vừa phải cho đến ngắn, lóng cần ngay sọ gồ lên, trông như rắn hổ phùng mang. Xương cổ nhỏ, khớp (ridge) không mỡ, cảm giác đầy đặn, đặc biệt là 5-7 cm bên dưới đầu. Nhìn tổng thể, cổ phải chắc mạnh như một thanh sắt, bao quanh bởi lớp lông thô cứng.
LƯNG – Rộng và phẳng. Nhìn từ trên xuống, lưng và cánh có hình trái tim.
CÁNH – Xếp cao gọn gàng và khép sát thân. Chúng phải cơ bắp và không có mỡ (fleshless), chân lông (quill) cứng chắc thay vì chắc.
NGỰC – Nở, rộng, cơ bắp, rắn chắc, thịt lộ qua lớp lông ở ngực, đùi và cánh vai.
THÂN SAU (STERN) – Bụng nhỏ, phao câu lớn, rộng và rất mạnh mẽ (ĐẶC ĐIỂM QUAN TRỌNG!), lông phụng hẹp, hình lưỡi mác (scimitar), thô cứng (wiry), nhọn, gốc xuôi, không cong như những giống gà khác, lông màu ánh kim, không nhỏng quá phương ngang, bó nhưng không lèn chặt, lông mã và lông bao đuôi (cloak) hướng về sau nhiều hơn những giống gà khác, cứng chắc, nhọn và xinh đẹp
THÂN – Gọn gàng và cơ bắp.
ĐÙI – Không quá dài, to, tròn, rắn chắc và thưa lông (da thấp thoáng), thẳng hàng với thân, và không dang rộng như cánh khi gà đứng đối diện, như thể gà không thể đá một cách phù hợp.
CÁN – Ở gà trưởng thành, dày và vuông vức, mặt trước thấp, không tròn. Rãnh vảy thẳng, hơi lõm. Chấp nhận duy nhất màu trắng nhưng cán thường ngả vàng vì thức ăn có rau xanh.
NGÓN – Thẳng, dày, nhưng thuôn và mạnh, móng to, cứng, cong và trắng.
NGOẠI HÌNH (APPERANCE) – Thân (carriage) phải dựng thẳng, đứng vững vàng và chắc chắn trên hai chân, xinh đẹp, hoạt bát và gọn gàng, và chuyển động chớp nhoáng như rắn hổ mang. Nhìn ngang một con gà đang đứng, mắt và móng ngón ngọ phải nằm trên một đường thẳng.
ĐẶC ĐIỂM (CHARACTERISTIC) – Tiếng gáy của gà Asil không giống với những giống gà khác, ngắn như thể bị chẹn ngang đoạn cuối. Có rất ít hoặc không có lông tơ mặt bụng. Trọng lượng của gà trống trưởng thành trong điều kiện phù hợp không được vượt quá 3 kg. Gà mái phải tương tự như gà trống về mọi phương diện, ngoại trừ những đặc điểm liên qua đến giới tính. Khi chạm và chọc vào gần hậu môn, gà bắt đầu rỉa và bôi lông. Hành vi này kém rõ rệt ở những cá thể pha bớt máu Asil. Mái Asil thuần nuôi con từ 6 tháng cho đến 1 năm. Mái đẻ hai lứa trứng mỗi năm. Trống Asil rất dễ bồng và không bao giờ hoảng hốt. Khi búng tay, trống liền de, như thể có con mái đứng cạnh. Nó thích được bồng bế và vuốt ve (stroke) và ai cũng có thể bồng gà Asil vào những lúc rảnh rỗi.
================================================== ======
ĐẶC ĐIỂM CHI TIẾT
GIỚI THIỆU
Asil là một giống gà phức tạp. Bên cạnh dòng “chính” còn có rất nhiều biến thể. Một số thể hiện những đặc điểm thể hình riêng biệt. Để các nhà lai tạo Asil ở khắp nơi trên thế giới có thể nhận biết, dưới đây chúng tôi liệt kê một danh sắc các đặc điểm cùng với hình ảnh và giải thích. Nếu có lưu ý hay bổ sung gì, bạn hãy gửi mail cho chúng tôi. Nếu thông tin của bạn hữu ích thì chúng tôi sẽ cho đăng.
LƯU Ý
Trong quá khứ, gà Asil có đặc điểm hình thể ổn định hơn ngày nay. Bởi hầu hết các nhà lai tạo Asil xưa kia không thể trao đổi hay mua bán gì được. Nguyên nhân là vì những cách trở về địa lý chẳng hạn như núi cao hoặc xa xôi (sa mạc). Những ngày đó, người ta chỉ có thể vận chuyển hàng bằng chân, lừa, ngựa, lạc đà hay xe kéo! Phương tiện hiện đại được đưa vào Ấn Độ (kể cả Pakistan và Bangladesh) từ năm 1852 khi khánh thành tuyến xe lửa đầu tiên. Xe hơi xuất hiện từ năm 1900. Dịch vụ vận chuyển hàng không xuất hiện từ năm 1912. Phương tiện vận chuyển hiện đại khiến cho việc trao đổi mua bán gà Asil dễ dàng hơn trên khắp Ấn Độ (kể cả Pakistan và Bangladesh). Điều này đem lại sự phát triển mới mẻ cho gà Asil. Qua vài thập kỷ, nó tạo ra cái gọi là loại Asil “trung gian”. Hay nói cách khác, loại Asil thể hiện đặc điểm của nhiều dòng Asil khác nhau. Do đó, đôi khi bạn không thể nói một cách chính xác thể loại của một cá thể. Chúng ta thường nói là “cổ điển” hay “pha trộn”. Hãy chấp nhận thực tế này trong thế giới của gà Asil. Xin cảm ơn.
ĐẦU
Dạng đầu Asil lý tưởng ít nhiều tròn trĩnh và rộng, mắt trắng (pearl) và được bảo vệ bởi gò lông mày và gò má nhô cao, mồng trích hay mồng dâu thấp nhỏ (ngoại trừ biến thể mồng lá), mỏ tương đối rộng bản. Đoạn nối giữa đầu và cổ có lối “thắt sọ” điển hình. Mặt thường đỏ. Asil mặt lọ xuất hiện ở Nam Ấn. Mô trên mặt phải là mô cơ. Mặt gà với nhiều mô mỡ (flesh) không có lợi khi thi đấu. Mô mặt sẽ nhanh chóng sưng phồng và che lấp mắt. Tích phải triệt tiêu, chỉ còn lại dấu vết.
